Het Spinnewiel - De verschillende soorten

Het spinnewiel – deel 2: De verschillende soorten. Spinnen vind ik een heel ontspannende bezigheid. Denk je dat Koningin Victoria (foto hiernaast) het ook voor ontspanning deed? In het eerste deel over het spinnewiel heb ik je een en ander verteld en laten zien over de anatomie van het spinnewiel. Nu je iets meer weet over de verschillende onderdelen, kan ik je ook wat vertellen over de soorten spinnewielen die er zijn.

Soorten spinnewielen

Let wel, dit is niet een uitputtend overzicht, maar eerder een hele ruwe classificatie op basis van het uiterlijk van westerse spinnewielen. Wielen zoals de Indiase Charkha (gebruikt om bijvoorbeeld katoen te spinnen) laat ik hierbij dus even buiten beschouwing.

Saksisch wiel (Saxony wheel)

Het Saksische spinnewiel wordt gekenmerkt door een horizontaal georienteerde tafel met het wiel aan de ene zijde en het spinhoofd met de vlucht aan de andere kant. De tafel zelf staat doorgaans een beetje onder een hoek. Het hieronder afgebeelde spinnewiel is hier een typisch voorbeeld van.

Dit specifieke wiel is trouwens een hele bijzondere. Noortje (ja ik heb mijn spinnewiel een naam gegeven, een wiel met karakter verdient een naam!) is namelijk met de hand gemaakt door de opa van een kennis: Wim Vogel. Hij was timmerman en heeft in de jaren ’70 in zijn vrije tijd naar plannen van den Norske Husflidsforening een tweetal spinnewielen gemaakt. Noortje is er hier een van.

Kasteel spinnewiel (Castle wheel)

Dit type spinnewiel is juist verticaal van opbouw met eerst de tafel bovenop 3 á 4 poten, dan het wiel en daarboven de vlucht. Door deze opbouw heeft dit type spinnewiel relatief weinig ruimte nodig. Dit was de eigenschap die er voor zorgde dat deze spinnewielen erg geliefd waren bij schippersvrouwen. Op schepen is ruimte nou eenmaal een schaars goed. Dit is dan ook de reden dat dit type spinnewiel in Nederland ook wel bekend staat als “schippertje”. Sommige moderne schippertjes kunnen zelfs opgevouwen worden, voor nog compacter opbergen of reizen.

Mijn schippertje is er een van Hollandse makelij: Hij is gemaakt door Jan Lobs uit Oostvoorne. Lobs had in de jaren ’70 een spinnewielmakerij waar deze wielen met hun kenmerkende vormgeving werden gemaakt. Degelijk gemaakt ook, ik kom met regelmaat deze wielen op marktplaats tegen. Ikzelf heb er twee van dit model.

Noors spinnewiel (Norwegian wheel)

Dit type spinnewiel lijkt heel erg op de Saksische spinnewielen. Noorse spinnewielen hebben meestal ook een groot wiel, 3 a 4 poten in combinatie met een horizontale opbouw met de vlucht naast het wiel. De tafel is echter helemaal horizontaal en is soms nog voorzien van een kleinere boventafel waarin het spinhoofd met de vlucht is geplaatst.

Moderne spinnewielen

Naast de al genoemde typen spinnewielen zijn er natuurlijk ook nog de moderne wielen. In deze wielen wordt moderne technologie gecombineerd met de eeuwenoude principes van het spinnewiel. Denk bijvoorbeeld aan wielen kunnen inklappen zodat er makkelijker mee te reizen is. Wielen voorzien van moderne lagering zodat ze licht trappen en nauwelijks geluid maken. Wielen waarbij de draad zelf van positie verandert bij het opspinnen op de klos, zodat je niet hoeft te stoppen om de draad langs het volgende vluchthaakje te leiden.

Deze wielen hebben vaak een heel traditioneel uiterlijk en vallen op basis daarvan in een van de eerder genoemde categorieën. Er zijn natuurlijk ook spinnewielen met een afwijkend uiterlijk: Spinnewielen van kunststof, of juist voorzien van een motor voor die personen die minder goed gebruik van hun benen hebben. Van enkele variaties daarin vindt je hieronder een afbeelding.

Moderne spinnewielen zijn er in zoveel variaties, dat er eigenlijk geen rode draad qua uiterlijk in te ontdekken is.

En dat maakt het eigenlijk wel zo leuk!

In een volgend blog zal ik ingaan op de verschillende werkingspricipes die er zijn voor spinnewielen.

Stay tuned!