Breien in Zweden

Breien in Zweden

In Zweden wordt veel gehandwerkt en met name breien is erg populair. Vandaag duik ik met jullie in een beetje geschiedenis en varianten van breiwerk. Hopelijk levert dat weer inspiratie op om de breinaalden weer ter hand te nemen.

De meest gebruikte breitechniek in Zweden is continentaals breien, waarbij de draad aangevoerd wordt door de linkerhand. Dat maakt het ook makkelijker om op een rondbreinaald te breien, en dit wordt dus ook veel gedaan. Truien meestal in het rond, en vesten ook vaak, maar dan met een ‘steek’ een paar steken die anders gebreid worden en later doorgeknipt. Mouwen worden ook in het rond gebreid. In een historisch handwerkboek stond ook beschreven dat aan de zijnaden/mouwnaden van bepaald breiwerk te zien was dat het productie werk was, anders was het wel in het rond gebreid. Het meest gebruikte materiaal is wol, liefst 100%.

Zoals in meer landen in het noorden is twee- of meerkleurig breiwerk populair. Waarschijnlijk omdat dit behalve mooi, ook warmer en steviger is dan eenkleurig breiwerk. Zelfs in Zweden zelf zie je in het noorden meer kleurwerk dan in het zuiden, waar je meer patronen ziet met een kleur door afwisseling van rechte en averechte steken. Motieven en kleuren  waren vroeger afhankelijk van de regio en je zag dezelfde patronen dan ook in weven, borduren, bandweven en kanttechnieken.

In twee Zweedse brei-/handwerkboeken las ik een verhaal over hoe het breien is begonnen in Zweden, dat zou namelijk geweest zijn door een Hollandse dame die door huwelijk in Zweden, in de provincie Halland, belandde en haar personeel aan het breien zette. Vond ik als Nederlandse die in Zweden woont, net een paar kilometer van Halland vandaan, wel een grappig verhaal. In het arme Halland werd breiwerk in de 17^e en 18^e eeuw een belangrijke bron van inkomsten, en Hallands breiwerk werd door heel Zweden verkocht. Onder andere het leger bestelde grote aantallen gebreide sokken, en zowel mannen als vrouwen werkten aan breiwerk om in hun levensonderhoud te voorzien. Vanuit Halland zou het breien zich over Zweden hebben verspreid. Hieronder een foto uit het Varbergs Museum.

Breien werd vooral een vervanging voor het oudere nålbinden, en daarmee vooral gebruikt voor warme sokken, wanten en mutsen. Truien en vesten werden in mindere mate gebreid, in sommige regio’s werden wel gebreide truitjes aan de klederdracht toegevoegd, meestal gedragen onder het lijfje (van een geweven wollen stof, meestal geborduurd). Soms werden ook alleen de mouwen van een kledingstuk gebreid, en bijvoorbeeld in west-Skåne ook gevold, waardoor de rekbare eigenschap van breiwerk verdween.

De kleuren die men vroeger gebruikte waren vooral wit (ongeverfde wol), zwarte wol, en verder groen en rood. In noord Zweden werd ook wel gebreid met natuurkleurige wol in zwart en wit, en werd het breiwerk daarna pas rood geverfd, het zwart bleef dan zwart uiteraard.

In Korsnäs, aan de westkust van Finland, waar Zweeds gesproken wordt, is een specifiek type trui ontstaan, Korsnästruien genoemd, die bestaat uit een combinatie van breien en haken in kleurrijke patronen. Een mooi filmpje hierover vind je HIER. Daar zie je ook dat er met drie mensen tegelijk aan gewerkt werd en er dus ook drie toeren tegelijk gemaakt worden.

Nu is het hier in Zweden zoals overal, en zijn er velen die de breikunst niet meer beheersen. Maar het wordt wel gewaardeerd, oma’s breien wanten, mutsen en kleding als kerstcadeautjes en op de vele kerstmarkten en in de diverse winkels waar handwerk verkocht wordt, vind je gebreide wanten/sokken en mutsen en dit wordt ook echt verkocht en zeker niet spotgoedkoop. Men is hier nog wel bereid om te betalen voor handwerk, voor een uniek exemplaar waar liefde en aandacht in zit. Gelukkig zijn er ook nog genoeg die wel zelf breien, en bij allerlei winkels, tot de wat grotere supermarkten aan toe vind je breinaalden en garen. Sommige weekbladen hebben er nog elke week een breipatroon in staan, en rond kerst verschijnen er allerlei knutselnummers, waar ook veel breiwerk in staat. Ook in het straatbeeld zie je regelmatig handgebreide mutsen en wanten. Sjaals minder trouwens, soms een kol of een kolkraag. En men draagt ook wel een dikke wollen trui in plaats van jas. Zeker bij winters werk in het bos is dat comfortabeler.

En ja, al dat breiwerk om me heen werkt zeker aanstekelijk. Voor een baret (naar rekenmodel van Naantje Knit) gebruikte ik al patroontjes uit het eerder afgebeelde boekje “Sticka binge” (ook foto bovenaan dit blog).

Ik heb intussen m’n eerste wanten gebreid (naar Zweeds patroon van Jennypenny) met wollen Arwetta garen:

En er staat weer een vest op de pennen (patroon Sjön van Järbo), waarbij ik me nog wel wat zorgen maak over het opkrullende boord, en nog maar even met acryl garen, omdat ik dat nog had liggen. Als het me goed bevalt om dit soort werk te breien, dan komt er nog een echte wollen trui, heb ik mezelf beloofd.

Het Zweedse woord voor breien is ‘sticka’ voor wie verder wil speuren op internet, in oud Hallands heette het ‘binge’ of ‘binda’. Een paar interessante Zweedse websites: Stickskolan (= breischool), de Zweedse breivereniging, over Hallands binge (incluis het verhaal over de Hollandse, en mooie foto’s), en nog maar een over ‘stickabinge’.

Hartelijke groet uit Zweden!

Corina van Krieken – van den Hoofdakker

http://handwerktuin.blogspot.com/ of in het Zweeds: https://handarbeteavcorina.blogspot.com/